Pomiar czasu a kwestia przetrwania: zegarek w survivalu

Dla wielu osób sprawdzenie godziny na wyświetlaczu smartfona czy szybkie zerknięcie na zegarek jest rzeczą tak oczywistą, że nie potrzeba żadnej refleksji na ten temat. W codziennym życiu robimy to setki razy zmierzając z domu do pracy, na uczelnię, na zakupy czy w odwrotnym kierunku. W wysoko rozwiniętych krajach Zachodu podporządkowaliśmy nasze życie zegarom, bo to od nich zależy funkcjonowanie gospodarki: cały transport oparty jest przecież na rozkładach jazdy i terminach dostaw towarów. Formułowanie wyników badań z wielu dziedzin nauki oparte jest przecież na eksperymentach przeprowadzanych z użyciem chronometrów. Informatyka również jest silnie powiązana z pomiarem czasu, a jej rola w rozwoju pozostałych dziedzin jest trudna do podważenia.

Wyobraźmy sobie teraz upadek tego szybkiego, ale w gruncie rzeczy względnie poukładanego świata. Brak możliwości jakiegokolwiek krótkotrwałego planowania stawia nas w położeniu trudnym z wielu względów. Wystarczy przypomnieć sobie historię tak zwanej Pluskwy Milenijnej, która przed kilkunastu laty bezsprzecznie budziła niepokój wielu ludzi na całym świecie. Wiązała się ona ze sposobem zapisu daty w programach komputerowych i „skończeniem się” na roku dwutysięcznym dat zapisanych w systemach. Przepowiadano wtedy chaos i paraliż wielu systemów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania świata. Nic takiego się jednak nie stało. Pluskwa Milenijna nie wyrządziła większych szkód, lecz przypadek ten daje do myślenia w kontekście nagłych problemów systemu pomiaru czasu. Warto mieć na uwadze taki scenariusz nawet w wymiarze lokalnym, ponieważ brak pomiaru czasu to pewny paraliż miast z trudnymi do przewidzenia skutkami. Może on być spowodowany przez różne czynniki. Oprócz wspomnianych kłopotów z oprogramowaniem może to być również cybernetyczny atak na państwo, który oprócz rozłożenia na łopatki całej gospodarki może również wpłynąć na pomiar czasu i wykorzystujące go dziedziny życia. Innym czynnikiem może być burza słoneczna, która oprócz ogromnych zniszczeń sieci energetycznych może uszkodzić również wszystkie urządzenia elektroniczne, w tym kwarcowe zegary.

Oczywiście wymienione scenariusze nie są drobnymi problemami, a apokaliptycznymi wizjami, po wystąpieniu których zwykły człowiek nie będzie sobie zaprzątał głowy pytaniem „która godzina?”. Zwłaszcza w ostatnim z wymienionych przypadków świat mógłby cofnąć się do epoki kamienia łupanego i w małych skupiskach ludzi mierzenie czasu nie miałoby żadnego znaczenia. W tym momencie przypomina mi się sytuacja z powieści „Metro 2033”, w której posiadanie dworcowego zegara było powodem do dumy dla stacji, na której pod zniszczonym miastem mieszkali ludzie. Pomagał on wyznaczyć długość zmian pracy i odpoczynku oraz budować poczucie uporządkowanego życia. Nie miało znaczenia czy na powierzchni ziemi jest noc czy dzień, ale jego obecność była dla ludzi bardzo ważna. W tak skrajnych przypadkach zegar może być punktem wyjścia do odbudowy świata.

Odchodząc już od wszelkich górnolotnych stwierdzeń, uważam że posiadanie niezawodnego zegarka może pomóc nam przy organizacji ewakuacji (ustalanie dokładnej godziny zbiórki z bliskimi w danym miejscu), nawigacji, różnorodnych pomiarach czasu niezbędnych w danej chwili. W swoim krótkim życiu miałem już okazję nosić różnego rodzaju czasomierze i nieraz zastanawiałem się nad ich przydatnością w kryzysowych sytuacjach. Dla każdego człowieka może to oznaczać coś innego, jednak są pewne cechy wspólne, którymi powinien odznaczać się dobry zegarek stanowiący część naszego EDC. W pierwszej kolejności warto zadać sobie pytanie czy chcemy zegarek mechaniczny, automatyczny czy kwarcowy. Każdy z trzech wymienionych rodzajów ma swoje zalety i wady.

1. Zegarki kwarcowe są z reguły znacznie dokładniejsze niż te z naciągiem mechanicznym i automatycznym. Jest to spowodowane zastosowaniem oscylatora kwarcowego i układu elektronicznego, który pozwala na precyzyjny pomiar czasu z odchyłką rzędu kilku-kilkunastu sekund w skali miesiąca (w zależności od jakości mechanizmu). Nie wymagają one nakręcania, co dla wielu użytkowników jest dużą zaletą. Ponadto, średniej klasy zegarek kwarcowy jest tańszy niż średniej klasy zegarek mechaniczny. Minusem takich zegarków jest konieczność wymiany zużytej baterii co kilka lat, co w warunkach ogólnego kryzysu może być trudne. Warto jednak pamiętać, że jeśli zaopatrzymy się w zapas baterii o długim terminie przydatności, to przy odrobinie wprawy możemy wymienić je samemu (podobnie jak robią to pracownicy punktów dorabiania kluczy w centrach handlowych). Oczywiście można również zastanowić się nad zegarkiem wyposażonym w baterię słoneczną lub posiadającym specjalny układ ładowania za pomocą ruchu ręką, podobny do tego z zegarków automatycznych, jednak one też posiadają często trudno dostępne komponenty mogące ulegać zużyciu i warto mieć to na uwadze. Zegarek kwarcowy jest również wrażliwy na silne pola elektromagnetyczne.
2. Zegarki mechaniczne i automatyczne również posiadają oscylator, który w ich przypadku nosi nazwę koła balansowego i jest odpowiednikiem wahadła w dużych zegarach stojących. Tego typu zegarki są bardziej skomplikowane niż kwarcowe przez ilość mechanicznych części, co przekłada się również na ich cenę. Z racji swojego starszego rodowodu i metody działania, zegarki mechaniczne są również mniej dokładne niż kwarcowe (z wyjątkiem niektórych zegarków droższych marek posiadających certyfikat chronometru). W przypadku średniej jakości zegarka mechanicznego lub automatycznego odchyłka może wynosić od kilku do kilkunastu sekund na dobę. Jest ona również uzależniona od temperatury, położenia zegarka i wielu pobocznych czynników związanych mechaniką. Zegarki mechaniczne mają prostszą konstrukcję niż automatyczne, jednak wymagają ręcznego nakręcania co kilkadziesiąt godzin, co wymaga wyrobienia sobie odpowiedniego nawyku. Zegarek automatyczny nakręca się samoczynnie poprzez ruchy nadgarstkiem przy codziennym noszeniu za pomocą elementu zwanego wahnikiem (rotorem). W przeciwnym wypadku, po kilkudziesięciu godzinach zatrzymuje się. Niektóre elementy zegarka mechanicznego i automatycznego również mogą się namagnesować, przez co traci on swoją dokładność chodu i wymaga demagnetyzacji w zakładzie zegarmistrzowskim. Wadą nie tych zegarków jest również konieczność okresowej konserwacji (co 3-5 lat), co w warunkach kryzysowych może być bardzo utrudnione z uwagi brak wykwalifikowanych fachowców w okolicy. W przypadku niektórych modeli mechanizmów wyjątkowo można wydłużyć czas między konserwacjami i wtedy nie jesteśmy pozbawieni czasomierza tak jak posiadacze zegarków kwarcowych po wyczerpaniu baterii.

Wybór pomiędzy typami mechanizmów jest sprawą indywidualną i zależy wyłącznie od naszych własnych potrzeb. Nie można wskazać idealnego i uniwersalnego zegarka. Pomijając kwestie źródła energii, zegarki w zależności od modelu mogą posiadać zróżnicowane funkcje potrafiące ułatwić nam życie w trudnych warunkach: datownik, chronograf (stoper), minutnik, budzik, termometr, wysokościomierz, kalkulator, skalę tachometryczną, suwak logarytmiczny i wiele innych. Mogą pokazywać czas w formacie analogowym lub cyfrowym. Różnią się między sobą klasami wodoszczelności, co również wpływa na ich właściwości użytkowe. Przed wypadem w teren warto więc pomyśleć, czy nasz czasomierz podoła trudnym warunkom związanym z wilgotnością. Dopiero po wzięciu pod uwagę wszystkich zalet i wad danego typu zegarka można próbować wyobrazić sobie potencjalne zagrożenia i nasze potrzeby z nich wynikające.

W swoim EDC posiadam zwykle zamiennie dwa zegarki: automatycznego Seiko 5 oraz kwarcowego Casio W59. Pierwszy z nich jest klasycznym, budżetowym i sprawdzonym czasomierzem o prostej konstrukcji mechanizmu i dużej dostępności części zamiennych, więc jego posiadanie i konserwacja nie są dla mnie kosztowne. Dodatkowym plusem jest czytelna tarcza i datownik, co na co dzień mi wystarcza. W wielu opisywanych przez użytkowników przypadkach mechanizmy tych zegarków działały bez problemów przez kilkanaście lat i wymagały konserwacji i napraw jedynie gdy kompletnie przestawały działać. Największym minusem jest niski poziom wodoszczelności (30 m = 3 ATM), co w praktyce chroni go jedynie przed zachlapaniem przy myciu rąk.

Drugi z nich to równie sprawdzony, prosty i niedrogi zegarek kwarcowy z wyświetlaczem posiadający datownik, stoper, budzik oraz podświetlenie, a więc rzeczy, których na ogół używam poza domem, w terenie. Dodatkowo cechuje się on wodoszczelnością rzędu 50 m (5 ATM), co umożliwia pływanie (ale bez nurkowania) i jest dla mnie wystarczające. Odbyłem z nim już wiele pieszych wędrówek w trudnym terenie, kilka biwaków i wiem, że mogę na nim polegać.

Uważam, że dobry zegarek jest w stanie pomóc nam przezwyciężyć wiele trudności i pomóc w odbudowaniu stabilności oraz przy realizacji wielu zamierzonych celów wymagających planowania w czasie i jego pomiaru. Dlatego w mojej prywatnej i wciąż rozwijającej się koncepcji przetrwania uważam zegary za rzecz nieodzowną, choć oczywiście nie tak ważną jak woda, schronienie czy pożywienie. W ostatecznym rozrachunku każdy sam decyduje o ostatecznym kształcie swojego ekwipunku.

W przypadku długotrwałego braku wzorca czasu nasz zegarek ulegnie rozregulowaniu, jednak przy odrobinie wprawy przybliżony czas można wyznaczać za pomocą słońca.

Autorem niniejszego wpisu jest nasz Czytelnik, Filip Flis.